ESB ákvæði í stjórnarskrá?

Það sem ég velti fyrir mér í dag er hvort að það eigi að vera einhvers konar ákvæði í íslensku stjórnarskránni sem að heimilar þinginu og ríkinu að ganga til samstarfs eða draga sig úr slíku samstarfi fyrir hönd þjóðarinnar. Ástæðan fyrir því að ég velti þessu upp er sú að nú standa yfir viðræður um ESB hvort að verði farið í aðildarviðræður. Eðlilegast teldi ég að þing og ríkisstjórn hefði þessa heimild án þess að binda þjóðina með því einu saman. Síðan þyrfti að fara fram þjóðarkosning um inngönguna. En hvernig ætti þetta að vera ef að framtíðarkynslóðir vildu draga slíkt samstarf til baka? Ætti það þá að fara fram með öfugri aðferð? Fyrst fá heimild þjóðarinnar til að leita eftir vilja sambandsins til að segja upp samningnum, síðan að láta þjóðaratkvæðagreiðslu fara fram um það? Eða ætti þing og ríkisstjórn að hafa þessa heimild?

Sjálfur er ég hlyntur ákvæði sem heimilar "eðlilegar" samningaviðræður, en það þarf að skilgreina hvað er eðlilegt í því samhengi. Ég óska eftir tillögum og ábendingum :)

Athugasemdir

[Gunnar Heiðarsson, 10.11.2010 kl. 17:17]

Það er ýmislegt sem þú greinilega ert að misskilja Gísli. Í fyrsta lagi eru ekki í gangi viðræður um hvort leita eigi eftir samningum um ESB aðild. Þegar hefur verið sótt um aðild og viðræður hafnar, reyndar erum við komin í aðlögunarferli sem erfitt verður að snúa ofan af.

Í öðru lagi talar þú um að hægt sé að ganga út úr ESB eins og ekkert sé sjálfsagðara. Samkvæmt bókstafnum er það hægt en ekki samkvæmt raunveruleikanum. Við aðild að ESB munu allir milliríkjasamningar okkar falla niður og við undirgöngumst slíka samninga frá ESB. Því er tómt mál að tala um að þjóð geti gengið úr ESB eftir að þangað er komið, það getur engin þjóð lifað af ef það þarf að byrja á að gera samninga við umheimin frá grunni. Margir þeirra samninga sem við höfum við aðrar þjóðir eru áratuga gamlir, margir þessara samninga eru mun betri en ESB hefur gert við sömu þjóðir og vissulega eru einhverjir samningar sem við eigum ekk aðild að en ESB hefur gert.

Ekki ætla ég að skera úr um hvort okkur muni betur borgið innan eða utan ESB hvað alþjóðasamninga varðar, en við munum lítil áhrif hafa um gerð þeirra innan ESB auk þess sem okkur verður skylt að undirgangast þá samninga sem ESB hefur þegar gert, sama hvaða áhrif það hefur hjá okkur.

Þú spyrð hvort slík samningagerð eigi að falla undir stjórnarskrá. Vissulega, svo er núna og nauðsynlegt að slíkt verði áfram. Reyndar er þetta ákvæði frekar loðið og teygjanlegt í dag og þarf að skilgreina það mun betur. Ekki ætti að vera heimilt að hefja viðræður við nokkurt annað ríki eða ríkjasamband, ef minnsti vafi er um að sjálfstæði eða sjálfræði sé í hættu, nema að undangenginni þjóðaratkvæðagreiðslu.

[Gísli Kristbjörn Björnsson, 21.11.2010 kl. 14:05]

Sæll Gunar,

Ég sé ekki að ég sé að misskilja neitt, enda ekki um neinar staðhæfingar í færslunni minni, heldur einungis pælingar um stjórnskipulegaheimild framtíðarkynslóða til að geta ákveðið sín alþjóðasamskipti sjálf. Það er töluverður munur á því og þeim skilningi sem þú leggur upp með, þ.e. að ég sé að tala pólitískt um stöðu Íslands innan ESB. Það er ég ekki að gera, og legg hvergi á það áherslu hvort ég sé hlynntur samstarfi eður ei. Ég veit vel að aðildarumsókn hefur verið lögð fram, en ennþá eru einungis þreifingar um aðildarsamninginn sjálfan sem lagður verður fyrir þjóðina.

Alþjóðsamningarnir sem við erum aðilar að, og þú vitnar til, eru um 800 fyrir utan alla samningana við ESB. Þeir eru flestir þess eðlis að hægt væri að segja þeim upp og stofna til þeirra aftur síðar, ef svo bæri undir. Það byggir á reglum samningaréttarins, en ekki einstefnu aðildarríkjanna, svo að þetta væri hægðarleikur einn. Ég er hins vegar ekki að taka afstöðu til þess hvort að við ættum að gera það eða ekki. Það hlýtur tíminn að leiða í ljós, sem og framtíðarkynslóðir.

Samningur við ESB er uppsegjanlegur með 8 ára uppsagnartíma. EES samningnum er hægt að segja upp með 1 árs uppsagnartíma. Það er því ekki rétt að ekki sé hægt að draga sig út úr sambandinu. Það er vel hægt. Og það sem ég er að tala um er hvort að það ætti að vera stjórnskipuleg heimild fyrir stjórnvöld að annað hvort stofna til aðildarviðræðna um inngöngu eða úrsögn að sambandi sem ESB, en í því felst að heimildin ætti ekki að vera bundin ESB heldur ættu kynslóðir hvers tíma að ráða því. Það, nefnilega, er lýðræði.