‎1) Hver eru viðhorf þín til hinsegin fólks (Hommar, Lesbíur, tvíkynhneigðir og transgender)?

Viðhorf mín til þessa fólks sem talið er upp í spurningunni, sem einhverra óréttmætra atvika vegna hefur orðið að sérhópum, eru í engu frábru…gðin til annars fólks almennt. Eina krafan sem ég geri til fólks er að það sé sjálfu sér samkvæmt og heiðarlegt. Ég sé ekki mun á fólki eftir því hvern og af hvaða kyni það elskar eða hvort það telur sig af réttu kyni eður ei. Sem samfélag höfum við að mínu mati lofað allri aðstoð sem völ er á til að hverjum og einum geti liðið sem best. Því miður hefur samfélagið ekki getað heiðrað það loforð að fullu.

Öll erum við manneskjur og sem slíkar njótum við mannréttinda sem eru óaðskiljanleg hverjum og einum einstaklingi, óháð excel töflum sem t.d. vísindi, trúfélög, fræðimennska eða þröngsýni hafa búið til sem „norm“. Þessi norm henta alls ekki öllum, sumir afvegaleiðast á verri brautir, sumir líða mikla sálarkvöl og enn aðrir falla frá. Slíkt verður aldrei rakið til sérstöðu hvers einstaklings, heldur viðbragða samfélagsins við honum hverju sinni.

2) Hvað munt þú gera ef sú hugmynd kemur upp að bæta orðinu kynhneigð inn eða áfram útiloka þennan hóp samfélagsins úr stjórnarskránni?

Ég mun heilshugar og af alefli styðja viðbótina um bann við mismunun vegna kynhneigðar í jafnræðishugtak stjórnarskrárinnar, en berjast af alefli gegn útilokun á því.

Ég óska jafnframt eftir fleiri ábendingum um hugtakaviðbætur varðandi jafnréttishugtakið.

3) Ert þú jákvæð/ur í garð réttinda hinsegin fólks?

Ég er jákvæður í garð allra sem það verðskulda sem góðar manneskjur fyrst og fremst. Ég hef alltaf stutt baráttu fólks sem vegna skilningsleysis samfélagsins eru settir í minnihlutahópa og geri það áfram, innan og utan stjórnarskrár

Kær kveðja,

Gísli Kr. Björnsson- #6978

Ég fékk þessa spurningu fyrr í vikunni, biðst afsökunar á því að hafa ekki rekið augun í hana fyrr, en þakka fyrir hana og reyni nú að svara henni.

"sæll mig langar að vita hver afstaða þín til kirkjunnar okkar er ? viltu aðskilnað kirkju og ríkis ?"

Þetta þrætumál hefur vakið umræðu á nokkurra ára fresti. Í stjórnarskrám nágrannaríkja okkar eru ákvæði sem á einhvern hátt tryggja þjóðkirkju umfram önnur trúarbrögð, ég bendi í þessu samhengi á 66. gr. dönsku stjórnarskrárinnar og 2. gr. norsku stjórnarskrárinnar. Þessi ákvæði eru opin, álíka opin og okkar ákvæði í 62. gr. og fela í sér loforð ríkisins um stuðning. Það er þó hvergi minnst á fjárstuðning, heldur er í 3. mgr. 64. gr. ákvæði um að menn utan trúfélaga skuli greiða til Háskóla Íslands í stað þess að greiða til trúfélaga. Ég greiði t.d til Háskóla Íslands þar sem ég er ekki aðili að neinu trúfélagi, var skírður í Óháða söfnuðinn en gekk úr honum og er utan trúfélaga í dag. Það þýðir þó ekki að ég sé trúlaus, heldur bara það að ég vil ekki fá á mig stimpil trúfélaga. Ég er andvígur mismunun hverskonar og tel að jafnræðisákvæði stjórnarskrárinnar eigi að gilda yrir stuðning ríkis við öll trúarbrögð. Í þessari afstöðu minni felst að ég tel að öll trúfélög eigi að sitja við sama borð þegar kemur að stuðningi. Þau ættu að mínu mati að fá jafnan fjárstyrk, jafna möguleika á helgihaldi og jafnan möguleika á kynningum. Að öðrum kosti er hætt við að þessi mál fari úr böndunum, og bendi í þessu samhengi á USA þar sem trúfélög „markaðssetja“ sig með öðrum hætti en hér gerist. Ég tel að í sjálfu sér verði enginn ávinningur af því að skera á milli ríkis og kirkju sérstaklega, fæ ekki séð hvað ætti að skána við það varðandi trúmál. Sumir benda á að því fylgi mikil fjárútlát fyrir ríkið sem félli á skattgreiðendur. Að mínu mati er það ekki stóra málið, heldur það að það er ýmis þjónusta sem trúfélög sjá um í daglegu lífi fólks. Allir sem misst hafa einhvern nákominn þekkja það að eiga prest að á tímum sem þessum er dýrmætt, í því felst stoð sem margir hverjir upplifa ekki annars staðar. Við skilnað er fólki skylt að fá hjálp frá presti eða viðlíka persónu annarra trúfélaga. Það hefur hjálpað mörgum í hvora áttina sem er. Áföll, sem ekki gera boð á undan sér, líknarhjálp sem á sér stað á spítölum, sjúkra- og meðferðarstofnunum og annað slíkt, er ómetanleg hjálp óeigingjarns fólks sem réttir út hönd á raunastundu.

Hins vegar finnst mér skorta algerlega á gagnsæji í þessum málum sem öðrum. Þurfum við allar þessar kirkjur? Þurfum við alla þessa presta? Þurfum við öll þessi brauð? Þetta er spurning sem við verðum að spyrja okkur, auk þess að sammælast um í nýjum sáttmála þjóðarinnar um grunngildi að virða trú allra og tryggja jafnræði þeirra á milli.

Lokasvarið er því, nei ég er andvígur aðskilnaði ríkis og kirkju í þeirri mynd sem talað er um í dag, en já, ég er fylgjandi einhvers konar uppgjöri á áherslum um gagnsæji í nýrri stjórnarskrá.

Umræðan um stjórnlagaþing fer hátt þessa dagana, 523 frambjóðendur hafa boðið fram krafta sína til að taka til í stjórnskipan landsins og þeir hafa nú fengið úthlutað númerum til að auðvelda kjósendum valið. En um hvað eiga kosningarnar að snúast?

Byrjum á að taka til skoðunar hvert hlutverk stjórnskipunar er. Stjórnskipun er rammi æðsta valds hvers ríkis. Stjórnskipun er því æðri Alþingi sjálfu, æðra ríkisstjórninni og æðra dómsvaldinu. Hún er með öðrum orðum æðri hinu þrískipta ríkisvaldi, því að valdhafinn og stjórnarskrárgjafinn er þjóðin sjálf, þ.e. fólkið sem mótar þessi grundvallarlög. Hlutverk þessa ramma er að setja leikreglur um háttsemi valdhafa hins þrískipta ríkisvalds gagnvart þegnum þess, þ.e. þjóðinni. Til að reglur þessar nái markmiði sínu verða þær að vera gagnsæjar, almennar og sanngjarnar. Til að útfæra reglurnar hefur Alþingi verið veitt það hlutverk í núverandi stjórnarskrá að  útfæra lög sem þrengja síðan hlutverk reglnanna að samskiptum mannanna við stjórnvöld. Dómsvaldinu hefur síðan verið veitt vald til að túlka reglurnar þegar ágreiningur hefur risið og framkvæmdavaldinu hefur verið veitt vald til að framkvæma og gera gjörninga sem byggja á reglunum. Hingað til hefur stjórnskipun grundvallast á þremur grundvallarreglum, lögmætisreglu, jafnræðisreglu og andmælareglu. Þessar reglur þýða að ekki má setja lög sem ganga í bága við stjórnskipun og ekki má setja stjórnvaldsfyrirmæli sem gagna í bága við lög, að ekki skuli mismunað með lögum og að menn hafi rétt til andmæla, hvort heldur sem er fyrir dómsvaldi eða framkvæmdavaldi. Þrískipting ríkisvaldsins er jákvæð afleiðing byltinganna í Ameríku og Evrópu í lok 18. aldar og í upphafi 19. aldar þegar fólk reis upp gegn einræði konunga og líkra einvalda.

Þetta er mikið vald sem fólkið hefur framselt til ríkisvaldsins þrískipta. Mikið traust sem lagt er á þingmenn, mikið traust sem lagt er á framkvæmdavaldið. Traustið sem sett er á dómstóla er einnig mikið, en þó er það með öðrum hætti. Þessir þrír pólar eiga að virka sem aðhald hver á anna, þ.e. ef að einn fer fram úr sér þá eiga hinir að grípa inn í og tempra þess vald. Og rétt eins og með stjórnarskránna þá er fólkið einnig valdgjafi Alþingis. Sú hefð hefur ríkt að sá flokkur eða þeir flokkar sem stærsta kosningu fá myndi ríkisstjórnina. Það leiðir af þingræðisreglunni, óskrifaðri reglu sem gengur út á það að svo lengi sem ríkisstjórn nýtur traust, eða a.m.k. fær ekki á sig vantrauststillögu þingsins, er henni fært að vera við völd. Um leið velja þessir flokkar sér ráðherra og mynda ríkisstjórn. Þessi mynd skekkir tilgang þrískiptingar ríkisvaldsins því að augljós og alltof mikil tengsl eru á milli valdhafa á þinginu og ríkisstjórnarinnar. Þessu til stuðnings má benda á hina áralöngu umræðu um þingmannafrumvörp og stjórnarfrumvörp til laga á Alþingi. Þingmannafrumvörpin daga uppi á meðan stjórnarfrumvörpin fara greiðlega í gegn, flest hver. Vopn stjórnarandstöðu eru því engin til að sporna við vondri lagasetningu þar sem meirihluti þingmanna hverju sinni er í sömu flokkum og ráðherrarnir. Sjálfstæði þingmanna verður því minna og hlutverk þeirra óljósara. Með tímanum hafa þingmenn orðið að einskonar já-röddum ríkisstjórnanna. Þar með er tilgangur þingsins orðinn veigaminni og hlutverk stjórnskipunarinnar óljósara. Framkvæmdavaldið hefur allt í hendi sér og getur trompað útspil þings og dómsvalds með auðveldum hætti.

Nú um mundir hefur reynt gífurlega á hið þrískipta ríkisvald. Án þess að gera það að aðal umræðuefni þessarar færslu þá er ljóst að þingið, ríkisstjórnin og dómsvaldið nýtur lítils trausts. Í færslu sinni frá 30. október „Hví þverr traustið?“ veltir Þorsteinn Pálsson því fyrir sér hver orsökin fyrir því sé að hið þrískipta ríkisvald nýtur svo lítils trausts sem raun ber vitni. Án þess að hann komist að einhverri konkret niðurstöðu veltir hann upp því sem mætti líta á sem upphafspunkt í umræðunni til að komast að niðurstöðu í framtíðinni:

„Svarið við vantraustinu er hvorki aukin sundrung með persónukjöri og þjóðaratkvæðagreiðslum né einn sterkur leiðtogi með eina uppskrift. Hér vantar öllu heldur hugmyndafræðilega kjölfestu. Hún auðveldar þingmönnum að treysta á dómgreind sína og láta á hana reyna í sókn og vörn andspænis kjósendum. Það eflir traustið.“

Þorsteinn hittir naglann á höfuðið. Hér hefur í gegnum tíðina verið snöggur blettur á hugmyndafræði manna í þessum efnum, lítið hefur verið lagt fram sem leitt gæti í ljós nýjar hugmyndir. Kannski má segja að lítið hafi verið um tækifæri til að koma þeim á framfæri og menn kannski í raun ekki verið uppteknir við þennan hluta stjórnskipunarinnar. Nú hins vegar gefst tækifæri fyrir þjóðina til að láta hugmyndir í ljós og setja fram kröfur um það hvernig þessum málum er háttað. eftir hrun hafa menn einkum komið með hugmyndina um persónukjör og að sú aðferð muni takmarka áhrif ráðherra á þinginu. 

Þessar hugmyndir eru góðra gjalda verðar. Persónukjör gæti auðvitað haft takmarkandi áhrif á völd framkvæmdavalds, . Á það hefur þó lítið reynt hér á landi, en þó má finna dæmi úr mannkynssögunni þar sem menn náðu völdum með persónutöfrum og gátu gerst einvaldar á grundvelli þess. Ekki geri ég meira úr þeim áhyggjum í bili. Þessi orð má ekki túlka sem andstöðu mína við persónukjör, enda er ég þeim alls ekki andvígur. Ég teldi farsælast að bæði einstaklingar og flokkar geti boðið sig fram til þings. Hins vegar tel ég þessa breytingu eina og sér langt í frá að vera nóg til að tryggja sjálfstæði þingsins gagnvart framkvæmdavaldinu.

Það sem myndi tryggja það hins vegar er að ekki sé blöndun á þingmönnum og ráðherrum. Helst vildi ég sjá algera skiptingu þarna á milli. Ég myndi vilja að forsætisráðherra væri þjóðkjörinn sem Alþingismaður en að þingið kysi ráðherra úr röðum þingmanna og að hann veldi sér meðráðherra, sem lúta hans ábyrgð. Helst teldi ég heppilegast að hann kæmi úr röðum þingmanna en segði af sér sem þingmaður þegar þingið hefur valið hann sem forsætisráðherra. Það væri til þess að þingið gæti haft tögl og haldir í því að reka hann ef hann réði ekki við þann vanda sem glímt er við hverju sinni og gert honum að sæta ábyrgð. Síðan gæti það valið nýjan forsætisráðherra. Meðráðherrarnir væru síðan alfarið á ábyrgð forsætisráðherra, til þess að hann geti haft yfirsýn yfir verk þeirra og gert þeim að víkja sæti ef þeir valda ekki hlutverki sínu.

Þessi leið byggir að hluta til á því kerfi sem er í Bandaríkjunum, en þar velur þingið forsetann úr röðum flokka og persónukjörs. Þar er þó engin leið til að láta hann fara eða reka hann. Þetta myndi ég telja að væri kjörin leið til að þingmenn, hvort heldur sem er flokksbundnir eða í sæti eigin persónu, geti látið eigin sannfæringu ráða för við störf sín í þágu þjóðarinnar. Með þessum hætti mætti einnig gera ábyrgð þeirra ríkari gagnvart ríkisstjórn og auðveldara að gera ráðherrum að sæta refsingum og viðurlögum. Það er þó alls ekki aðalatriðið, heldur það að með þessu væri ennfrekar verið að treysta þrískiptingu ríkisvaldsins og þar með að tempra vald þess og setja því skarpari mörk gagnvart stjórnskipuninni. Þetta er hægt að tryggja með nýrri stjórnarskrá.

Undirritaður hefur boðið sig fram til stjórnlagaþings og hefur fengið framboðsnúmerið 6978.